ΣΥΜΒΙΩΣΗ ΠΑΙΔΙ-ΣΚΥΛΟΣ
Γονεϊκοί φόβοι ή ευκαιρία για ανάπτυξη; Η συνειδητοποιημένη ιδιοκτησία ζώων από την πλευρά των γονέων, βοηθά ουσιαστικά στην ψυχοκοινωνική ωρίμαση των μικρών μελών της οικογένειας, θέτοντας γερές βάσεις για τη δημιουργία ισορροπημένων ενηλίκων.
Για τους περισσότερους γονείς φτάνει η στιγμή που έρχονται αντιμέτωποι με το αίτημα του παιδιού τους να υιοθετήσει ένα κατοικίδιο ζώο και συχνότερα έναν σκύλο. Όταν οι γονείς αξιολογήσουν αυτό το αίτημα, θα αναγνωρίσουν τα κίνητρα του παιδιού π.χ. παιχνίδι, παρέα κ.λπ., όμως ενδέχεται να μην αναλογιστούν τα πολλαπλά οφέλη που έχει για το παιδί η συμβίωση με το σκύλο σε ψυχοκοινωνικό επίπεδο. Η ευκαιρία για μάθηση, η ανάπτυξη της συναισθηματικής νοημοσύνης, η ανάληψη ευθύνης, η δυνατότητα του παιδιού να αυτενεργεί και να εξελίσσει με φυσικό τρόπο την προσωπικότητά του, αποτελούν τα πιο σημαντικά οφέλη της ζωής του με το σκύλο.
Η θέση του παιδιού στην οικογένεια
Ο A. Adler, θεμελιωτής μιας από τις σημαντικότερες σχολές σκέψης της ψυχολογίας (Αντλεριανή Ψυχολογία), διατύπωσε την άποψη πως κάθε παιδί υποφέρει από σύνδρομο κατωτερότητας ακριβώς επειδή είναι το μικρότερο σε έναν κόσμο ενηλίκων ή μεγαλύτερων παιδιών, συνεπώς και το τελευταίο στην ιεραρχία της οικογένειας.
Υποστήριξε, δε, πως προκειμένου να αναπτυχθεί η προσωπικότητα επιτυχώς, αυτό το σύνδρομο χρειάζεται να εξασθενήσει στα πρώτα χρόνια της ζωής του παιδιού. Η παρουσία του σκύλου στην οικογένεια, ακριβώς επειδή είναι ο τελευταίος στην ιεραρχία της, ενισχύει κι επιταχύνει την επίλυση του συνδρόμου κατωτερότητας και βοηθά το παιδί να εξελίξει ομαλά την προσωπικότητά του.
Η ανάπτυξη της ενσυναίσθησης
Σύμφωνα με την παιδοψυχολογία, τα παιδιά διδάσκονται τα συναισθήματα των άλλων και τα δικά τους μέσα από την αλληλεπίδραση. Στην αλληλεπίδραση με το σκύλο, το παιδί μαθαίνει με ευχάριστο κι ενδιαφέροντα σε εκείνο τρόπο, τις αντιδράσεις που αντιστοιχούν στα συναισθήματα και τη λειτουργία τους. Επιπλέον, η θεωρία του Goleman για τη Συναισθηματική Νοημοσύνη των παιδιών περιέχει ως βασικό χαρακτηριστικό της την “ενσυναίσθηση”.
Με τον όρο ενσυναίσθηση, ο Goleman αναφέρεται στην ικανότητα του ατόμου να αντιλαμβάνεται και να κατανοεί τα συναισθήματα και τις ανάγκες των άλλων μέσα από τη δική τους εμπειρία και όχι μέσα από δικές του υποθέσεις. Συνεπώς, για να έχει αυξημένη συναισθηματική νοημοσύνη ένα παιδί, χρειάζεται να έχει ενσυναίσθηση. Ο σκύλος είναι από τη φύση του επικοινωνιακός και ως κατοικίδιο προσφέρει μια εξαιρετική ευκαιρία για την ανάπτυξη ενσυναίσθησης.
Η απουσία λεκτικής επικοινωνίας εκπαιδεύει το παιδί στο να αναγνωρίσει και να προβλέπει τις διαφορετικές ανάγκες του σκύλου και να αρχίσει να αντιλαμβάνεται την επιρροή που έχει η δική του συμπεριφορά στα συναισθήματα του ζώου. Σε αυτή τη διαδικασία μάθησης είναι ιδιαιτέρως βοηθητική η συμβολή των γονέων και του εκπαιδευτή του κατοικίδιου όταν εξηγούν και δίνουν έμφαση στα συναισθήματα και τις ανάγκες του σκύλου σε σχέση με το παιδί.
Οριοθέτηση μέσα από τις εμπειρίες
Σχετική με την ενσυναίσθηση είναι και η οριοθέτηση του εαυτού. Η κατανόηση των συναισθημάτων και των αναγκών των άλλων αποτελεί την υγιή βάση οποιασδήποτε μορφής οριοθέτησης. Αυτή η γνώση αποτελεί το βασικό κίνητρο του παιδιού για να οριοθετήσει τη συμπεριφορά του ακριβώς επειδή μπορεί να αναγνωρίσει τις φυσικές συνέπειες (σύμφωνα με τον Ρ. Ντράικορς) που αυτή θα έχει σε άλλα πρόσωπα. Στην περίπτωση του σκύλου, το παιδί μαθαίνει εμπειρικά να οριοθετεί την κινητικότητά του όταν το σκυλί δείχνει να πονά, να μην ενοχλεί το ζώο όταν τρώει ή κοιμάται κ.λπ. Η οριοθέτηση δεν χρειάζεται να επιβληθεί ως τιμωρία από τους γονείς, αλλά μετατρέπεται σε μια ιδιαιτέρως σημαντική ικανότητα αυτορύθμισης.
Εξοικείωση με τον κύκλο της ζωής
Επιπλέον, η συμβίωση με το σκύλο αποτελεί μια ευκαιρία για το παιδί να διδαχθεί και να εξοικειωθεί με τα φυσιολογικά φαινόμενα του κύκλου της ζωής, όπως η αναπαραγωγή, η γέννηση, τα γηρατειά, ο θάνατος και η απώλεια, με εμπειρικό και ουσιαστικό τρόπο. Μέσω της παρατήρησης, το παιδί θα κατανοήσει βιωματικά τις αναλογίες της ανθρώπινης ζωής και της ζωής των ζώων, αποκτώντας μια καλύτερη επαφή με τη δική του φύση και τις υπαρξιακές της διαστάσεις.
Αρκεί να αναλογιστούμε το περιβάλλον στο οποίο ζουν σήμερα τα περισσότερα παιδιά και την απόσταση που αυτό έχει από τον τρόπο και το περιβάλλον ζωής, για τα οποία η φύση μάς προόρισε, για να αντιληφθούμε τη σημασία αυτής της εξοικείωσης. Οι περισσότερες ψυχολογικές θεωρίες υποστηρίζουν πως η βιωματική μέθοδος γνώσης, η εμπειρία, ενισχύει ουσιαστικά το άτομο, σε σχέση με την απόκτηση θεωρητικής γνώσης η οποία απλά το ενημερώνει χωρίς να το προετοιμάζει να ζήσει ικανοποιητικά.
Ανάληψη ευθυνών
Μια επιπλέον ευκαιρία που παρουσιάζεται στο μικρό παιδί που ζει με το σκύλο, είναι αυτή της ανάληψης ευθύνης για κάποια άλλη οντότητα. Τα παιδιά από τη φύση τους χαρακτηρίζονται από εγωκεντρισμό. Αυτή η πνευματική “ατέλεια”, πολύ σοφά υφίσταται σε αυτή την ηλικία, διότι αποτελεί το φυσικό κίνητρο και ικανότητα για μάθηση. Το παιδί συγκρίνει και συσχετίζει τα αντικείμενα και τα άτομα με τον εαυτό του, το μόνο σημείο αναφοράς που κατέχει, ώστε να τα κατανοήσει και αργότερα να τα διαφοροποιήσει.
Ο εγωκεντρισμός υποβοηθά τη μάθηση, όμως προοδευτικά πρέπει να αντικαθίσταται με γνώση, ώστε να καταφέρει το παιδί να αναπτύξει την προσωπικότητα και την κοινωνικότητά του. Συνεπώς, το ενδιαφέρον και η φροντίδα του σκύλου ενισχύουν το πέρασμα από τον εγωκεντρισμό στην κοινωνικότητα. Επιπλέον, στη σύγχρονη ζωή, τα παιδιά συνήθως δεν καλούνται να καλύψουν άμεσα ανάγκες άλλων, με αποτέλεσμα να νιώθουν άβουλα και ανίσχυρα. Η ικανότητα για φροντίδα ενδυναμώνει το παιδί και τονώνει την αυτοπεποίθησή του, δίνοντάς του παράλληλα με την ευθύνη και έναν ρόλο ο οποίος προσεγγίζει αυτόν που θα κληθεί να παίξει αργότερα στην ενήλικη ζωή του.
Το παιχνίδι με το σκύλο ενισχύει την ανάπτυξη του παιδιού
Το παιχνίδι αποτελεί την καλύτερη μορφή μάθησης για τα παιδιά, καθώς και μία από τις πιο βασικές τους ανάγκες. Τα οφέλη του είναι γνωστά, όμως αξίζει να σταθούμε στα οφέλη που παρουσιάζει το παιχνίδι με το σκύλο συγκεκριμένα. Η διαθεσιμότητα του σκύλου αποτελεί μια βασική ευκολία. Αυτός, συχνότερα από οποιονδήποτε άνθρωπο, ενήλικο ή παιδί, είναι έτοιμος να ξεκινήσει το παιχνίδι. Μαζί με τα παιδιά, έχει τη μεγαλύτερη ανάγκη για κίνηση και το πιο ζωντανό και πηγαίο κέφι και χαρά μέσα στην οικογένεια, με αποτέλεσμα το παιδί να βρίσκει άμεσα ανταπόκριση.
Πέρα από τη διαθεσιμότητα, το παιχνίδι με το σκύλο είναι αυθόρμητο και το παιδί το οργανώνει σύμφωνα με τις ανάγκες του. Αυτό είναι σημαντικό διότι τα παιδιά σήμερα “διασκεδάζουν” στα πλαίσια δομών κατασκευασμένων από τους ενήλικες π.χ. τένις, παιδότοποι, παιδικά πάρτι, σχολείο, κινηματογράφος κ.ά., δίχως να τους δίνεται η δυνατότητα να αυτενεργούν και να αποφασίζουν μόνα τους, συνεπώς και να διδάσκονται κάτι εμπειρικά.
Επιπλέον, το παιχνίδι με το σκύλο ενέχει έντονη και συχνή σωματική επαφή η οποία, σύμφωνα με πολλές θεωρίες, ενισχύει την ψυχοσωματική ανάπτυξη. Η σωματική επαφή, το χάδι, η αγκαλιά και το αίσθημα που αυτά προκαλούν, πυροδοτεί, σύμφωνα με τους νευροψυχολόγους, την έκκριση ενδορφινών στον εγκέφαλο οι οποίες ενισχύουν την ανάπτυξη και την ανοσοποιητική λειτουργία.
Γονεϊκή ευθύνη ως προϋπόθεση
Όλα τα παραπάνω αποτελούν μόνο κάποια από τα οφέλη της συμβίωσης με το σκύλο στην ψυχική, πνευματική και κοινωνική ανάπτυξη του παιδιού. Οι γονείς, προκειμένου να ενισχύσουν τη λειτουργία αυτών των διαδικασιών, χρειάζεται να θέσουν τις ψυχολογικές προϋποθέσεις για την υιοθεσία του κατοικίδιου, πέρα από τις πρακτικές. Η πιο βασική προϋπόθεση είναι η δική τους αποδοχή για την άφιξη του νέου μέλους της οικογένειας. Οι προσδοκίες τους και ο βαθμός στον οποίο αυτές είναι ρεαλιστικές, θα παίξουν σημαντικό ρόλο. Η ευθύνη που θα αναλάβουν σε σχέση με το σκύλο, καθώς και μια δυναμική προσέγγιση απέναντι στη σχέση του παιδιού με το ζώο, θα ενισχύσουν θετικά την εμπειρία του.
Ευχάριστο οικογενειακό κλίμα
Κλείνοντας, οφείλω να τονίσω πως η παρουσία του σκύλου στο σπίτι είναι μια εμπειρία κυρίως ευχάριστη και θετική. Ο ερχομός του αλλάζει τη διάθεση της οικογένειας, τη συσφίγγει και την ανανεώνει, όταν πλέον οι πρακτικές δυσκολίες έχουν αντιμετωπιστεί. Άλλωστε, ο μικρός μας φίλος είναι το νέο “παιδί” ολόκληρης της οικογένειας χωρίς διακρίσεις ανάμεσα σε ενήλικες και παιδιά, μας ευαισθητοποιεί, μας βοηθά να μαθαίνουμε τον εαυτό μας και μας κάνει καθημερινά να χαμογελάμε.
Ψυχολόγου, Ψυχοθεραπεύτριας, Συμβούλου Γονέων
